Antonius Driessen
(* 1682 — † 12-11-1748)
(Leermeester van Alexander Comrie.
Comrie was dezelfde gedachten toegedaan als prof. Driessen)
Professor Antonius Driessen Hoogleraar in de Heilige Godgeleerdheid te Groningen, heeft in 1718 een zeer belangrijk werk uitgegeven, dat weinig bekend is. Het betreft:
»Bedenkingen (gedachten) over de Heilige Openbaring«
Alexander Comrie 1) deelt in zijn verhandeling over de eerste zeven Zondagen van de Heidelbergse Catechismus, over 'geestelijke worstelingen' over prof Driessen mee:
Met betrekking tot het Vrederijk vermeldt Comrie in 'Het leven van het geloof op de belofte', een verhandeling over Hebreeën 11.13 en in preek over Jeremia 31.9, waar hij een werk van Mobachius aanhaalt, het volgende:
Daar is nog een tijd te verwachten, te weten de duizendjarige tijd waarvan in Openbaring 20 wordt gesproken, welke aan de wereld en aan de Kerk zelf, een geheel nieuwe gedaante zal geven. Deze tijd zal zich wijd en tot zeer lange eeuwen uitstrekken …
Enige weerleggingen vooraf
Maar hoewel wij voor dit duizendjarig rijk pleiten, staat ons eerst de veronderstelling van die uitleggers te weerleggen die willen dat de tijdsorde van dit Rijk nu niet meer te verwachten is, maar reeds lang voorbij is. Dit weerleggen is voorheen door anderen wel gedaan, doch het is voor ons toch van belang deze redenen kort te herhalen en de onze daarbij te voegen.
Christus’ Rijk komt niet vóór de ontplooiing van de antichrist.
Het Koninkrijk van Christus zal niet aanvangen, vóór dat het rijk van het beest (waar de antichrist regeert) zich zal hebben geopenbaard.
Sommigen willen het tegendeel doen geloven. Doch de martelaren zullen, zegepralend over het beest, in het Rijk van Christus weer levend worden, zie Openbaring 20.4. Dit veronderstelt dat het beest en zijn rijk er reeds geweest is.
Laat men nu ook niet zeggen dat de martelaren in het aflopen of op het einde van Christus’ Rijk zullen opstaan, daar de opstanding van de martelaren is verbonden aan het begin van Christus’ Rijk.
Want die weer levend geworden zijn, zullen met Christus duizend jaar lang regeren.
De martelaren staan op ná de val van het beest.
Christus’ Rijk zal niet beginnen voordat de macht van het beest geheel en al zal zijn verbroken en zal zijn weggedaan. Want als na het eindigen van het Duizendjarig Rijk, het rijk van het beest er ook nog zou zijn, zouden sommige martelaren die geweigerd hebben het beest en zijn beeld te aanbidden en zijn teken te ontvangen en daarna gedood zijn, niet in Christus’ Rijk kunnen opstaan. Immers (men beweert) het rijk van het beest is er nog. Terwijl de martelaren ná dit rijk opstaan.
De satan is tot op heden NIET gebonden.
Wanneer Christus Rijk begint, wordt Satan gebonden en in de afgrond geworpen, opdat hij de volken gedurende deze duizend jaren niet zou verleiden, Openbaring 20.2-3.
Dat is totnogtoe niet gebeurd, hetwelk de geschiedenis (van ziekten, oorlogen, hongersnoden, onheilen en rampen) duidelijk aanwijst. Ja satan is in de tijd waarin hij volgens de stelling van diverse uitleggers gebonden moest zijn, wel degelijk ontbonden en losgelaten geweest.
Het beest en de valse profeet worden vernietigd vóór de binding van satan.
Aan het einde van de duizend jarige periode, wordt satan in de sulferpoel geworpen 3) en met het beest en de valse profeet, die daar reeds zijn, aan de volstrekte ondergang overgegeven, zoals te lezen is in Openbaring 20.10.
Dit weerlegt de berekeningen van die uitleggers, die oordelen dat na het verloop van deze duizend jaar, het rijk van het beest nog lang zal blijven bloeien.
Maar onze mening wordt daardoor versterkt, dat door het wegnemen van de macht van het beest, Christus’ Rijk te voorschijn zal komen.
Doch ik stel hier niets op een gewaagde manier, vooral niet in een stuk dat zo paradox en als een wondere spreuk te voorschijn treedt.
Waarom zou het niet geoorloofd zijn in de school van Christus zijn gedachten vrijmoedig en bescheiden voor te stellen en deze aan de Moeder, de Kerk, in overweging en onderzoek te geven?
Die Godgeleerden welke nochtans omtrent deze zaak van een ander oordeel zijn, zullen niet ontkennen, dat dit het gevoelen van de voornaamste leraren van de Oude Christelijke Kerk was 4).
Ja dat de uitleggers die het dichtst bij de tijd van de apostel Johannes hebben geleefd, deze plaats als een letterlijke opstanding hebben verklaard. — zoals o.a. Polycarpus, leerling van de Apostel Johannes en Irenæus leerling van Polycarpus dit deden. {dcb} — ook Piscator *27-03-1546 — †26-07-1625 en Alstedius *1588 — †1638, hebben dit omhelsd.
Waarom ik — terwijl deze gedachte tegen géén leerstuk van onze Godsdienst is, doch juist als deze veronderstelling doorgaat, veel vertroosting aan de kerk zal schenken — dan ook thans de personen die dit beweren, zal aannemen.
De eerste opstanding
De woorden »en zij leefden« en »de overigen van de doden werden niet weer levend« komen in één zin voor, zie Openbaring 20.4, 5.
Ik beroep mij lezer op uw goed geweten. Schijnt het niet van de eenvoud van de Heilige Schrift af te wijken, als men de woorden zo verklaart: »die zielen zijn naar een gééstelijke en verbòrgen opstanding weer levend geworden, maar de overige doden zijn niet weer levend geworden, maar worden levend bij een letterlijke opstanding?«
Daar deze wederopstanding de eerste wordt genoemd, wie zou niet oordelen dat dit dan ook letterlijk geschiedt ten opzichte van een andere, latere opstanding die eveneens van dezèlfde natuur is?
Zeg mij toch: hoe kunt u anders dan een letterlijke zin op deze hele samenhang van woorden toepassen? Wat heeft bij u dat »weer levend worden« van de getuigen te betekenen? Een geestelijke opstanding uit de dood van de zonden en overtredingen?
De samenhang strijdt daar tegen: want »de overige van de doden« zijn niet weer levend geworden.
Wie zijn bij u »die overige doden?« Zijn het ongelovigen? Deze zaak zal zo nooit gerechtvaardigd worden. Immers als het ongelovigen zijn, die letterlijk, na die duizend jaar, zullen opstaan; zo moet het ook zijn, dat die anderen, gelovigen zijn, die ook letterlijk vóór deze duizend jaar zijn opgestaan.
Of zijn het — bij de latere opstanding — soms gelovigen en belijders van de waarheid, die godvruchtig in de schoot van de ware Kerk zijn ontslapen? …
Ziet u wel dat u niet van een letterlijke zin, zonder grote ongerijmdheid kúnt afwijken?
De gelukkige duizend jaren
Eindelijk is deze gelukkige eeuw van alle eeuwen aangebroken, waarnaar de heiligen met vurige gebeden en godvruchtig begeren, reikhalzend hebben uitgezien. Dit is het Rijk van de verhoogde heiligen, het laatste werkstuk van Gods wegen op aarde…
Dat deze duizend jaren nog niet voorbij zijn, is uit deze profetie zo klaar, dat ik mij niet genoeg kan verwonderen, hoe mannen van zoveel doorzicht en die ver boven mijn lof verheven zijn - niettegenstaande er uit het profetische Woord, hierover zo’n groot licht straalt - hier »pinkogen« (wil hier zeggen: met de ogen knipperen).
Christus’ Rijk en eerste opstanding volgens de tijd nabij de apostelen.
Dat hier de bevredigde en gelukkige staat van het Koninkrijk van Jezus Christus, welke op het eind van alle eeuwen komen zal, wordt afgebeeld, is doorgaans het gevoelen en de overlevering geweest van hen in de Vroege Kerk, die het dichtst bij de tijd van de apostelen leefden. Niet alléén van Justinus, of van enige wéinige Vaderen; maar is zelfs van de mééste, ja van àl de rechtzinnige christenen 5) uit heel de kerk van die tijd geloofd.
Justinus ca *100 — †165 zegt 6): 'Ik en allen die met mij rechtzinnige christenen zijn, weten dat er èn een wederopstanding van het vlees èn een periode van duizend jaren wezen zal in het herstelde, verheerlijkte en wijd uitgebreide Jeruzalem, zoals Ezechiël, Jesaja en andere profeten verkondigen. Want Jesaja heeft van de tijd van deze duizend jaren gesproken: »Ziet daar zal een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zijn, en de vorige dingen zullen niet meer gedacht worden, noch zullen in het hart opkomen; maar zij zullen vrolijk en verheugd zijn in hetgeen Ik schep.« Jes 65.18. En de overige verzen van Jesaja 65.19-25: »En Ik zal Mij verheugen over Jeruzalem, en vrolijk zijn over Mijn volk; en in haar zal niet meer gehoord worden de stem van het wenen, noch de stem van het geschreeuw. Vandaar zal niet meer zijn een zuigeling van weinig dagen, noch een oud man die zijn dagen niet zal vervullen; want een jongeling zal sterven, honderd jaar oud zijnde, maar een zondaar honderd jaar oud zijnde, zal vervloekt worden 7). En zij zullen huizen bouwen en bewonen, en zij zullen wijngaarden planten en de vrucht daarvan eten. Zij zullen niet bouwen dat het een ander bewoont; zij zullen niet planten dat het een ander eet, want de dagen van Mijn volk zullen zijn als de dagen van een boom, en Mijn uitverkorenen zullen het werk van hun handen verslijten. Zij zullen niet tevergeefs arbeiden, noch baren ter verstoring; want zij zijn het zaad van de gezegenden van de HEERE, en hun nakomelingen met hen. En het zal geschieden, (dat) eer zij roepen zo zal Ik antwoorden; terwijl zij nog spreken zo zal Ik horen. De wolf en het lam zullen samen weiden en de leeuw zal stro eten als een rund, en stof zal de spijs van de slang zijn; zij zullen geen kwaad doen noch verderven op Mijn ganse heilige berg, zegt de HEERE.
Het is te veel omvattend als ik àl de getuigenissen van andere Vaders - die zo dikwijls zijn uitgeschreven en aan een ieder bekend zijn, die enigszins in dit stuk bedreven is - moet bijbrengen.
Dit enige zal ik van Justinus 8). bijvoegen:
Deze zegt: »En een zeker man onder ons, welke Johannes heette, één van de twaalf apostelen van Christus, heeft in de Openbaringen welke aan hem is geschied, voorzegd dat de gelovigen van Christus duizend jaren te Jeruzalem zullen leven en dat er daarná een algemene en (om het met één woord te zeggen) eeuwigdurende wederopstanding en een oordeel over àllen tegelijk zal wezen.« zie Justinus Martyr
Doch hoewel er zowel in die tijd als daarna, ketters zijn geweest die men ten ònrechte chiliasten noemde, die dit rechte gevoelen van de eerste Kerk en deze overleving vervalst, en met hùn verdichtselen vermengd hebben, zo kan dit op het minst aan deze gedachte geen nadeel geven. Zo er mensen zijn geweest, zo vuil en boosaardig, die leerden dat dit duizendjarige Rijk van de Messias louter aards zal zijn, waarin de Joden uit kracht van hun oud recht weer in hun eigen land gebracht en de Levitische dienst hersteld zouden hebben; en dat al de gelovigen over de hele wereld verschillende lichamelijke wellusten zouden genieten; en dat door de veelheid van vrouwen, vleselijk plezier, feesten en gedurige gastmalen men zich vermaken en vrolijk zouden zijn; dan - zo men dit het duizendjarig rijk belijd te zijn - schrik en verfoei ik van harte zulke goddeloze en vleselijke gevoelens.
Dat dìt chiliasme hen behaagt, die vermaak kunnen scheppen in het paradijs van de Mohammedaan En indien Cerinthus volgens het verhaal van Eusebius in zijn Historia Ecclesiastica III,28.3,4-5; VII,25.3 heeft geleerd dat het Rijk van Christus aards zal wezen, en hij geloofde dat hij daarin zou genieten, waar hij — daar hij veel van zijn lichaam hield — naar deze zeer vleselijke zaken uitzag; te weten naar een overdaad aan spijs, drank, bruiloften; als naar feestdagen, offerande en slachtofferen; zo wens ik dat al deze goddeloosheden, zowel als de dromen van de Joden aangaande de gouden eeuw, weggedaan en verbannen zullen worden.
Dat echter ook de rechtzinnige Vaders, die voor het duizendjarige Rijk waren, van dit onzuivere en vuile leerstuk een afkeer hebben gehad en dit hebben verfoeid, daaraan moet men niet twijfelen. Zo er enige rechtzinnige Vaders zijn geweest, die aan lichamelijke vermaken in dit Rijk hebben gedacht, daarvan moet men vaststellen dat het geoorloofde zaken waren…
Wat nu de lichamelijke tegenwoordigheid van Christus betreft, daarvan zeg ik nu alleen dat, indien er gevonden zijn die van dit duizendjarige Rijk alleen grove en vleselijke gedachten gevoed hebben, dat men aan hen ten ònrechte de naam van chiliasten heeft gegeven; daar deze veeleer bespotters van dat Rijk zijn, waarvan Johannes spreekt, en bijgevolg anti-chiliasten zijn geweest.
Het Rijk van Christus zal in die tijd niet minder geestelijk zijn als nu, ja nooit geestelijker wezen. Het zal wel in de wereld, maar niet van de wereld zijn; omdat haar oorsprong hemels en Goddelijk is en blijft. Christus Zelf is het Hoofd van dit Rijk en het heeft geen andere onderdanen dan heiligen. Geen andere wetten dan God-delijke vloeien uit de huishouding van de genade voort. Geen andere ware goederen dan die van gerechtigheid, vrede en blijdschap door de Heilige Geest.
Het is wel waar dat de grootste glorie en luister van de Kerk — ook de uitwendige — in die tijd daarin zal bestaan dat al de Koningen van de aarde hun heerlijkheid in dat nieuwe Jeruzalem zullen brengen. Doch daarin zullen geen andere lichamelijke ver-maken plaats hebben dan die zonder zonden zijn. En het voornaamste geluk van de burgers van het nieuwe Jeruzalem zal in heilige wellust zijn gelegen. Zoals in zeer klare kennis, voor zoveel God die in dat leven schenken wil, van al Zijn wegen om zich over die te verwonderen, goed te keuren, te aanbidden en te vermelden. Ze zal bestaan in milddadige genieting van geestelijke goederen. In verheugende samen-woning van de burgers onder elkaar. In een samen spreken over heilige waarheden. Ook in onderlinge aansporing tot allerlei deugden. Tot tedere liefde. In zoete gemeenschap van alle gaven, om deze aan anderen over en weer mee te delen.
In de gebeden zal dezelfde vurigheid, in de hoop dezelfde verwachting en in weder-zijdse liefdeplichten — waarin de een de ander zal trachten voorbij te streven — dezelfde heilige ijver zijn. Zij zullen hun ogen verlustigen door het allervrolijkst gezicht over de Joden, die tot hun Koning bekeerd zijn; over de heidenen die tot Christus vergaderd zijn; over de valse christenen die tot de weg van de gerechtigheid zullen zijn gebracht.
Deze heilige lekkernijen en dit burgerschap van het nieuwe Jeruzalem doen deze heiligen een walging hebben aan enkel vleselijke wellusten, daar zij geen andere gelukzaligheden erkennen, dan die welke in heiligheid bestaat.
En hoedanig ook de uitwendige goederen en heerlijkheden mogen zijn, die Christus dan aan de Kerk (lees: de naar Jeremia 31.31-34 bekeerde Joden {dcb}) zal schenken, deze zullen door hen onder dit heilig vermaak worden gesteld en dááraan gewijd en geofferd worden.
En dit zal het allervrolijkste en allerheiligste verkeer van deze burgers zijn: Dat zij niet alleen in Jeruzalem, welke volgens de voorzeggingen van Jeremia 31.38-40 en van Zacharia 14.10-11 herbouwd is, en waarin men de Christelijke godsdienst belijdt; maar men zal in alle landen en onder alle volkeren waar ook de heilige inwoners van de nieuwe aarde hun woonplaatsen zullen hebben de Christelijke godsdienst belijden. Deze allen zullen dit nieuwe Jeruzalem uitmaken.
1)Alexander Comrie, *16-12-1706 — †10-12-1774, predikant te Woubrugge, van 1735 tot 1773.
2) Abraham zag het in zijn tijd, duister en van ver, omdat in zijn tijd het licht maar net opging. Zelfs in het Nieuwe Testament moeten de gelovigen sterven zonder dat zij de vele zaken van de val van de antichrist en van de heerlijke kerkstaat — hij bedoelt het Duizendjarig Rijk of de Christus regering — van de heerlijkheid van de hemel, enz. ontvangen. Maar zij zien van ver in een spiegel en in een duistere rede.
Elders memoreert Comrie een preek van Mobachius over Jeremia 3.19 (Ik zei wel: Hoe zal Ik u onder de kinderen zetten, en u geven het gewenste land, de sierlijke erfenis van de heerscharen van de heidenen?) , waar deze zegt: »Wij houden het daarvoor dat, hoewel in eerste betrekking geschreven is tot troost van het volk van God in Babel, om hun te verzekeren de verlossing en het terugbrengen in hun land, maar intussen zien vele dingen daarin niet rechtstreeks op dit geval maar op volgende tijden. Dat wat hier gezegd wordt zal worden vervuld bij de bekering van de Joden in de laatste van de dagen. Hiervan is de verlossing uit Babel een pand en profetisch voorbeeld«.
3) d.i. niet hetzelfde wat met satan aan 't begin van het Vrederijk gebeurt, als hij voor duizend jaar gebonden wordt in de abyssis.
4) Thans ‘De Vroege Kerk‘ genoemd.
5) Dit zijn de christenen van de Oude Kerk nu ‘De Vroege Kerk’ genoemd, direct levend ná de apostelen. Irenæus, *ca 140 — †ca 202, leerling van Polycarpus, *70 — †156 — Polycarpus was presbyter bij Johannes de apostel — beschreef dit in zijn Adversus Haereses.
6) Justinus’ dialoog met de Jood Trypho, dialoog Trypho 80; een twistgesprek te Efeze in ca 133 gehouden (Zie ook noot 8).
7) Calvijn’s verklaring van deze tekst: »Ik geloof niet beter te kunnen doen dan deze tekst als volgt te om schrijven. Er zal in die paradijsachtige tijd niemand (zuigeling noch grijsaard) zijn, die niet door kracht van lichaam en geest wordt in staat gesteld om een hoge ouderdom te bereiken. Al wordt men dan ook honderd jaar, men zal zich nog zo fris voelen al was men een jongeling. Dit heerlijk vooruitzicht moet echter zo worden opgevat, dat zondaren ook dan, wanneer zij een zo bijzonder hoge ouderdom bereiken, desniettemin de vervloeking van het Opperwezen niet zullen ontgaan«.
8)Justinus heeft onder meer de samenhang van de leer van de oude profeten met die van de Christelijke godsdienst beschreven.
Comrie was dezelfde gedachten toegedaan als prof. Driessen)
Gedachten
over de Openbaring van Johannes
Professor Antonius Driessen Hoogleraar in de Heilige Godgeleerdheid te Groningen, heeft in 1718 een zeer belangrijk werk uitgegeven, dat weinig bekend is. Het betreft:
'De bekering is een bovennatuurlijke kennis, die wij door de onmiddellijke werking van de Heilige Geest door het Woord moeten ontvangen. Dit blijkt uit de bevinding van de heiligen, die allen moeten getuigen dat — hoever zij ook in de letterkunde zijn gevorderd — wanneer zij in zielsangsten kwamen en in hun ellendige akelige en rampzalige toestand van nature waren ingedommeld, hun letterkennis hun ontviel en zij zich met geen aangeleerde waarheden meer konden behelpen.
Ik heb dit duidelijk gezien in een professor onder wie ik studeerde; die eens terwijl ik bij hem was zulke vreselijke zielsangsten had dat hij — hier dus op aarde zijnde — reeds in het diepst van de hel scheen te wezen, daar hij als een worm langs de grond kroop, roepende: ’o God, is er nog een weg van ontkoming, maak hem mij bekend’.
En deze man had reeds vóór die tijd zijn Gratia Victrix (De overwinnende genade van God) uitgegeven'.
Met betrekking tot het Vrederijk vermeldt Comrie in 'Het leven van het geloof op de belofte', een verhandeling over Hebreeën 11.13 en in preek over Jeremia 31.9, waar hij een werk van Mobachius aanhaalt, het volgende:
'Het leven van het geloof op de belofte':
... Van Christus' verhoging tot zijn wederkomst, om zijn koninkrijk op te richten, zijn er drie voorname tijdkringen: onder de zegels, onder de bazuinen, en onder de fiolen, en in elk van die zijn er weer zeven tijdkringen, waarvan elk zijn bijzondere beloften heeft, door welke de Kerk geleid wordt, zoals hij, die er lust in heeft de openbaring en het profetische woord aandachtig na te gaan, licht bespeuren zal; zodat al de gelovigen, die sterven, voordat de zaken vervuld worden, in hun leven moeten aangemerkt worden, als door de beloften geleid te zijn, zonder de vervulling gezien te hebben.
En dat is zeer duidelijk omtrent de oude gelovigen, want zij zagen de dingen maar van ver en duister, door weinige beloften, die duidelijk moesten zijn door de nadere belofte van de heerlijke komst van de Messias.
Abraham zag het tegemoet, doch in zijn tijd, omdat het licht toen pas aan het opgaan was, slechts in het duister gehuld van ver 2).
En in dit opzicht, moeten zelfs de gelovigen van het Nieuwe Testament in het geloof sterven, zonder vele beloofde zaken van de val van de antichrist, van de heerlijke kerkstaat (beter: vrederijk, {dcb}) van de heerlijkheid van de hemel, enz. te verkrijgen. Maar zij zien ze van ver als in een spiegel en in een duistere rede.
In de preek over Jeremia 31.9 zegt Comrie:
In een onlangs uitgekomen werk van Mobachius, welk bekend is om zijn uitgebreide studie over Jeremia 31, waarin hij handelt over 'de lang gewenste en vast aanstaande bekering van het volk van de Joden, zegt Mobachius: 'Wij houden het voor ons daarvoor, dat het in zijn eerste betrekking geschreven en gegeven is tot troost van Gods volk in Babel, en om hen te verzekeren van hun verlossing en wederbrenging in hun land; ondertussen zo, dat vele dingen bij die gelegenheid invloeiende, niet rechtstreeks op da geval ziende, maar op volgende tijden; en hetgeen er in is, zal vervuld worden bij de bekering van de Joden in de laatste dagen, waarvan de verlossing uit Babel een pand en profetisch voorbeeld geweest is.'
Daar is nog een tijd te verwachten, te weten de duizendjarige tijd waarvan in Openbaring 20 wordt gesproken, welke aan de wereld en aan de Kerk zelf, een geheel nieuwe gedaante zal geven. Deze tijd zal zich wijd en tot zeer lange eeuwen uitstrekken …
Enige weerleggingen vooraf
Maar hoewel wij voor dit duizendjarig rijk pleiten, staat ons eerst de veronderstelling van die uitleggers te weerleggen die willen dat de tijdsorde van dit Rijk nu niet meer te verwachten is, maar reeds lang voorbij is. Dit weerleggen is voorheen door anderen wel gedaan, doch het is voor ons toch van belang deze redenen kort te herhalen en de onze daarbij te voegen.
Christus’ Rijk komt niet vóór de ontplooiing van de antichrist.
Het Koninkrijk van Christus zal niet aanvangen, vóór dat het rijk van het beest (waar de antichrist regeert) zich zal hebben geopenbaard.
Sommigen willen het tegendeel doen geloven. Doch de martelaren zullen, zegepralend over het beest, in het Rijk van Christus weer levend worden, zie Openbaring 20.4. Dit veronderstelt dat het beest en zijn rijk er reeds geweest is.
Laat men nu ook niet zeggen dat de martelaren in het aflopen of op het einde van Christus’ Rijk zullen opstaan, daar de opstanding van de martelaren is verbonden aan het begin van Christus’ Rijk.
Want die weer levend geworden zijn, zullen met Christus duizend jaar lang regeren.
De martelaren staan op ná de val van het beest.
Christus’ Rijk zal niet beginnen voordat de macht van het beest geheel en al zal zijn verbroken en zal zijn weggedaan. Want als na het eindigen van het Duizendjarig Rijk, het rijk van het beest er ook nog zou zijn, zouden sommige martelaren die geweigerd hebben het beest en zijn beeld te aanbidden en zijn teken te ontvangen en daarna gedood zijn, niet in Christus’ Rijk kunnen opstaan. Immers (men beweert) het rijk van het beest is er nog. Terwijl de martelaren ná dit rijk opstaan.
De satan is tot op heden NIET gebonden.
Wanneer Christus Rijk begint, wordt Satan gebonden en in de afgrond geworpen, opdat hij de volken gedurende deze duizend jaren niet zou verleiden, Openbaring 20.2-3.
Dat is totnogtoe niet gebeurd, hetwelk de geschiedenis (van ziekten, oorlogen, hongersnoden, onheilen en rampen) duidelijk aanwijst. Ja satan is in de tijd waarin hij volgens de stelling van diverse uitleggers gebonden moest zijn, wel degelijk ontbonden en losgelaten geweest.
Het beest en de valse profeet worden vernietigd vóór de binding van satan.
Aan het einde van de duizend jarige periode, wordt satan in de sulferpoel geworpen 3) en met het beest en de valse profeet, die daar reeds zijn, aan de volstrekte ondergang overgegeven, zoals te lezen is in Openbaring 20.10.
Dit weerlegt de berekeningen van die uitleggers, die oordelen dat na het verloop van deze duizend jaar, het rijk van het beest nog lang zal blijven bloeien.
Maar onze mening wordt daardoor versterkt, dat door het wegnemen van de macht van het beest, Christus’ Rijk te voorschijn zal komen.
Doch ik stel hier niets op een gewaagde manier, vooral niet in een stuk dat zo paradox en als een wondere spreuk te voorschijn treedt.
Waarom zou het niet geoorloofd zijn in de school van Christus zijn gedachten vrijmoedig en bescheiden voor te stellen en deze aan de Moeder, de Kerk, in overweging en onderzoek te geven?
Die Godgeleerden welke nochtans omtrent deze zaak van een ander oordeel zijn, zullen niet ontkennen, dat dit het gevoelen van de voornaamste leraren van de Oude Christelijke Kerk was 4).
Ja dat de uitleggers die het dichtst bij de tijd van de apostel Johannes hebben geleefd, deze plaats als een letterlijke opstanding hebben verklaard. — zoals o.a. Polycarpus, leerling van de Apostel Johannes en Irenæus leerling van Polycarpus dit deden. {dcb} — ook Piscator *27-03-1546 — †26-07-1625 en Alstedius *1588 — †1638, hebben dit omhelsd.
Waarom ik — terwijl deze gedachte tegen géén leerstuk van onze Godsdienst is, doch juist als deze veronderstelling doorgaat, veel vertroosting aan de kerk zal schenken — dan ook thans de personen die dit beweren, zal aannemen.
De eerste opstanding
De woorden »en zij leefden« en »de overigen van de doden werden niet weer levend« komen in één zin voor, zie Openbaring 20.4, 5.
Ik beroep mij lezer op uw goed geweten. Schijnt het niet van de eenvoud van de Heilige Schrift af te wijken, als men de woorden zo verklaart: »die zielen zijn naar een gééstelijke en verbòrgen opstanding weer levend geworden, maar de overige doden zijn niet weer levend geworden, maar worden levend bij een letterlijke opstanding?«
Daar deze wederopstanding de eerste wordt genoemd, wie zou niet oordelen dat dit dan ook letterlijk geschiedt ten opzichte van een andere, latere opstanding die eveneens van dezèlfde natuur is?
Zeg mij toch: hoe kunt u anders dan een letterlijke zin op deze hele samenhang van woorden toepassen? Wat heeft bij u dat »weer levend worden« van de getuigen te betekenen? Een geestelijke opstanding uit de dood van de zonden en overtredingen?
De samenhang strijdt daar tegen: want »de overige van de doden« zijn niet weer levend geworden.
Wie zijn bij u »die overige doden?« Zijn het ongelovigen? Deze zaak zal zo nooit gerechtvaardigd worden. Immers als het ongelovigen zijn, die letterlijk, na die duizend jaar, zullen opstaan; zo moet het ook zijn, dat die anderen, gelovigen zijn, die ook letterlijk vóór deze duizend jaar zijn opgestaan.
Of zijn het — bij de latere opstanding — soms gelovigen en belijders van de waarheid, die godvruchtig in de schoot van de ware Kerk zijn ontslapen? …
Ziet u wel dat u niet van een letterlijke zin, zonder grote ongerijmdheid kúnt afwijken?
De gelukkige duizend jaren
Eindelijk is deze gelukkige eeuw van alle eeuwen aangebroken, waarnaar de heiligen met vurige gebeden en godvruchtig begeren, reikhalzend hebben uitgezien. Dit is het Rijk van de verhoogde heiligen, het laatste werkstuk van Gods wegen op aarde…
Dat deze duizend jaren nog niet voorbij zijn, is uit deze profetie zo klaar, dat ik mij niet genoeg kan verwonderen, hoe mannen van zoveel doorzicht en die ver boven mijn lof verheven zijn - niettegenstaande er uit het profetische Woord, hierover zo’n groot licht straalt - hier »pinkogen« (wil hier zeggen: met de ogen knipperen).
Christus’ Rijk en eerste opstanding volgens de tijd nabij de apostelen.
Dat hier de bevredigde en gelukkige staat van het Koninkrijk van Jezus Christus, welke op het eind van alle eeuwen komen zal, wordt afgebeeld, is doorgaans het gevoelen en de overlevering geweest van hen in de Vroege Kerk, die het dichtst bij de tijd van de apostelen leefden. Niet alléén van Justinus, of van enige wéinige Vaderen; maar is zelfs van de mééste, ja van àl de rechtzinnige christenen 5) uit heel de kerk van die tijd geloofd.
Justinus ca *100 — †165 zegt 6): 'Ik en allen die met mij rechtzinnige christenen zijn, weten dat er èn een wederopstanding van het vlees èn een periode van duizend jaren wezen zal in het herstelde, verheerlijkte en wijd uitgebreide Jeruzalem, zoals Ezechiël, Jesaja en andere profeten verkondigen. Want Jesaja heeft van de tijd van deze duizend jaren gesproken: »Ziet daar zal een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zijn, en de vorige dingen zullen niet meer gedacht worden, noch zullen in het hart opkomen; maar zij zullen vrolijk en verheugd zijn in hetgeen Ik schep.« Jes 65.18. En de overige verzen van Jesaja 65.19-25: »En Ik zal Mij verheugen over Jeruzalem, en vrolijk zijn over Mijn volk; en in haar zal niet meer gehoord worden de stem van het wenen, noch de stem van het geschreeuw. Vandaar zal niet meer zijn een zuigeling van weinig dagen, noch een oud man die zijn dagen niet zal vervullen; want een jongeling zal sterven, honderd jaar oud zijnde, maar een zondaar honderd jaar oud zijnde, zal vervloekt worden 7). En zij zullen huizen bouwen en bewonen, en zij zullen wijngaarden planten en de vrucht daarvan eten. Zij zullen niet bouwen dat het een ander bewoont; zij zullen niet planten dat het een ander eet, want de dagen van Mijn volk zullen zijn als de dagen van een boom, en Mijn uitverkorenen zullen het werk van hun handen verslijten. Zij zullen niet tevergeefs arbeiden, noch baren ter verstoring; want zij zijn het zaad van de gezegenden van de HEERE, en hun nakomelingen met hen. En het zal geschieden, (dat) eer zij roepen zo zal Ik antwoorden; terwijl zij nog spreken zo zal Ik horen. De wolf en het lam zullen samen weiden en de leeuw zal stro eten als een rund, en stof zal de spijs van de slang zijn; zij zullen geen kwaad doen noch verderven op Mijn ganse heilige berg, zegt de HEERE.
Het is te veel omvattend als ik àl de getuigenissen van andere Vaders - die zo dikwijls zijn uitgeschreven en aan een ieder bekend zijn, die enigszins in dit stuk bedreven is - moet bijbrengen.
Dit enige zal ik van Justinus 8). bijvoegen:
Deze zegt: »En een zeker man onder ons, welke Johannes heette, één van de twaalf apostelen van Christus, heeft in de Openbaringen welke aan hem is geschied, voorzegd dat de gelovigen van Christus duizend jaren te Jeruzalem zullen leven en dat er daarná een algemene en (om het met één woord te zeggen) eeuwigdurende wederopstanding en een oordeel over àllen tegelijk zal wezen.« zie Justinus Martyr
Doch hoewel er zowel in die tijd als daarna, ketters zijn geweest die men ten ònrechte chiliasten noemde, die dit rechte gevoelen van de eerste Kerk en deze overleving vervalst, en met hùn verdichtselen vermengd hebben, zo kan dit op het minst aan deze gedachte geen nadeel geven. Zo er mensen zijn geweest, zo vuil en boosaardig, die leerden dat dit duizendjarige Rijk van de Messias louter aards zal zijn, waarin de Joden uit kracht van hun oud recht weer in hun eigen land gebracht en de Levitische dienst hersteld zouden hebben; en dat al de gelovigen over de hele wereld verschillende lichamelijke wellusten zouden genieten; en dat door de veelheid van vrouwen, vleselijk plezier, feesten en gedurige gastmalen men zich vermaken en vrolijk zouden zijn; dan - zo men dit het duizendjarig rijk belijd te zijn - schrik en verfoei ik van harte zulke goddeloze en vleselijke gevoelens.
Dat dìt chiliasme hen behaagt, die vermaak kunnen scheppen in het paradijs van de Mohammedaan En indien Cerinthus volgens het verhaal van Eusebius in zijn Historia Ecclesiastica III,28.3,4-5; VII,25.3 heeft geleerd dat het Rijk van Christus aards zal wezen, en hij geloofde dat hij daarin zou genieten, waar hij — daar hij veel van zijn lichaam hield — naar deze zeer vleselijke zaken uitzag; te weten naar een overdaad aan spijs, drank, bruiloften; als naar feestdagen, offerande en slachtofferen; zo wens ik dat al deze goddeloosheden, zowel als de dromen van de Joden aangaande de gouden eeuw, weggedaan en verbannen zullen worden.
Dat echter ook de rechtzinnige Vaders, die voor het duizendjarige Rijk waren, van dit onzuivere en vuile leerstuk een afkeer hebben gehad en dit hebben verfoeid, daaraan moet men niet twijfelen. Zo er enige rechtzinnige Vaders zijn geweest, die aan lichamelijke vermaken in dit Rijk hebben gedacht, daarvan moet men vaststellen dat het geoorloofde zaken waren…
Wat nu de lichamelijke tegenwoordigheid van Christus betreft, daarvan zeg ik nu alleen dat, indien er gevonden zijn die van dit duizendjarige Rijk alleen grove en vleselijke gedachten gevoed hebben, dat men aan hen ten ònrechte de naam van chiliasten heeft gegeven; daar deze veeleer bespotters van dat Rijk zijn, waarvan Johannes spreekt, en bijgevolg anti-chiliasten zijn geweest.
Het Rijk van Christus zal in die tijd niet minder geestelijk zijn als nu, ja nooit geestelijker wezen. Het zal wel in de wereld, maar niet van de wereld zijn; omdat haar oorsprong hemels en Goddelijk is en blijft. Christus Zelf is het Hoofd van dit Rijk en het heeft geen andere onderdanen dan heiligen. Geen andere wetten dan God-delijke vloeien uit de huishouding van de genade voort. Geen andere ware goederen dan die van gerechtigheid, vrede en blijdschap door de Heilige Geest.
Het is wel waar dat de grootste glorie en luister van de Kerk — ook de uitwendige — in die tijd daarin zal bestaan dat al de Koningen van de aarde hun heerlijkheid in dat nieuwe Jeruzalem zullen brengen. Doch daarin zullen geen andere lichamelijke ver-maken plaats hebben dan die zonder zonden zijn. En het voornaamste geluk van de burgers van het nieuwe Jeruzalem zal in heilige wellust zijn gelegen. Zoals in zeer klare kennis, voor zoveel God die in dat leven schenken wil, van al Zijn wegen om zich over die te verwonderen, goed te keuren, te aanbidden en te vermelden. Ze zal bestaan in milddadige genieting van geestelijke goederen. In verheugende samen-woning van de burgers onder elkaar. In een samen spreken over heilige waarheden. Ook in onderlinge aansporing tot allerlei deugden. Tot tedere liefde. In zoete gemeenschap van alle gaven, om deze aan anderen over en weer mee te delen.
In de gebeden zal dezelfde vurigheid, in de hoop dezelfde verwachting en in weder-zijdse liefdeplichten — waarin de een de ander zal trachten voorbij te streven — dezelfde heilige ijver zijn. Zij zullen hun ogen verlustigen door het allervrolijkst gezicht over de Joden, die tot hun Koning bekeerd zijn; over de heidenen die tot Christus vergaderd zijn; over de valse christenen die tot de weg van de gerechtigheid zullen zijn gebracht.
Deze heilige lekkernijen en dit burgerschap van het nieuwe Jeruzalem doen deze heiligen een walging hebben aan enkel vleselijke wellusten, daar zij geen andere gelukzaligheden erkennen, dan die welke in heiligheid bestaat.
En hoedanig ook de uitwendige goederen en heerlijkheden mogen zijn, die Christus dan aan de Kerk (lees: de naar Jeremia 31.31-34 bekeerde Joden {dcb}) zal schenken, deze zullen door hen onder dit heilig vermaak worden gesteld en dááraan gewijd en geofferd worden.
En dit zal het allervrolijkste en allerheiligste verkeer van deze burgers zijn: Dat zij niet alleen in Jeruzalem, welke volgens de voorzeggingen van Jeremia 31.38-40 en van Zacharia 14.10-11 herbouwd is, en waarin men de Christelijke godsdienst belijdt; maar men zal in alle landen en onder alle volkeren waar ook de heilige inwoners van de nieuwe aarde hun woonplaatsen zullen hebben de Christelijke godsdienst belijden. Deze allen zullen dit nieuwe Jeruzalem uitmaken.
1)Alexander Comrie, *16-12-1706 — †10-12-1774, predikant te Woubrugge, van 1735 tot 1773.
2) Abraham zag het in zijn tijd, duister en van ver, omdat in zijn tijd het licht maar net opging. Zelfs in het Nieuwe Testament moeten de gelovigen sterven zonder dat zij de vele zaken van de val van de antichrist en van de heerlijke kerkstaat — hij bedoelt het Duizendjarig Rijk of de Christus regering — van de heerlijkheid van de hemel, enz. ontvangen. Maar zij zien van ver in een spiegel en in een duistere rede.
Elders memoreert Comrie een preek van Mobachius over Jeremia 3.19 (Ik zei wel: Hoe zal Ik u onder de kinderen zetten, en u geven het gewenste land, de sierlijke erfenis van de heerscharen van de heidenen?) , waar deze zegt: »Wij houden het daarvoor dat, hoewel in eerste betrekking geschreven is tot troost van het volk van God in Babel, om hun te verzekeren de verlossing en het terugbrengen in hun land, maar intussen zien vele dingen daarin niet rechtstreeks op dit geval maar op volgende tijden. Dat wat hier gezegd wordt zal worden vervuld bij de bekering van de Joden in de laatste van de dagen. Hiervan is de verlossing uit Babel een pand en profetisch voorbeeld«.
3) d.i. niet hetzelfde wat met satan aan 't begin van het Vrederijk gebeurt, als hij voor duizend jaar gebonden wordt in de abyssis.
4) Thans ‘De Vroege Kerk‘ genoemd.
5) Dit zijn de christenen van de Oude Kerk nu ‘De Vroege Kerk’ genoemd, direct levend ná de apostelen. Irenæus, *ca 140 — †ca 202, leerling van Polycarpus, *70 — †156 — Polycarpus was presbyter bij Johannes de apostel — beschreef dit in zijn Adversus Haereses.
6) Justinus’ dialoog met de Jood Trypho, dialoog Trypho 80; een twistgesprek te Efeze in ca 133 gehouden (Zie ook noot 8).
7) Calvijn’s verklaring van deze tekst: »Ik geloof niet beter te kunnen doen dan deze tekst als volgt te om schrijven. Er zal in die paradijsachtige tijd niemand (zuigeling noch grijsaard) zijn, die niet door kracht van lichaam en geest wordt in staat gesteld om een hoge ouderdom te bereiken. Al wordt men dan ook honderd jaar, men zal zich nog zo fris voelen al was men een jongeling. Dit heerlijk vooruitzicht moet echter zo worden opgevat, dat zondaren ook dan, wanneer zij een zo bijzonder hoge ouderdom bereiken, desniettemin de vervloeking van het Opperwezen niet zullen ontgaan«.
8)Justinus heeft onder meer de samenhang van de leer van de oude profeten met die van de Christelijke godsdienst beschreven.