* Zijleiland (jachthaven Zijlzicht)
Recht voor ons zien we het clubgebouw van de jachthaven. Hier was een dam
gemaakt naar de draaibrug aan de oostzijde van het eiland. Links stond een
houten brugwachterswoning. Als we links van het pad langs de bosjes lopen
- kijk uit voor hondendrollen... - komen we een klein dammetje tegen. Wie
wil speculeren, mag dat...
De sloper heeft zijn werk in 1887 grondig gedaan: van de spoorbrug is helemaal
niets meer te zien.
* Engelendaal
Om deze weg in Leiderdorp te bereiken moeten we helaas een enorme omweg
maken: Koggewal, linksaf naar Dronter Meerlaan, linksaf naar IJsselmeerlaan,
linksaf naar Willem de Zwijgerlaan. Hier volgen we de voormalige route van
de Haarlemmermeerspoorlijn Leiden Heerensingel - Hoofddorp, waarvoor ook een
brug over de Zijl was gebouwd. Bij Engelendaal pikken we de draad weer op:
na het oversteken van de Zijl zou de lijn noordelijk van de Engelendaal verder
zijn gelopen in de richting van het huidige Rijnland Ziekenhuis aan de Persant
Snoepweg. Nu zijn hier nieuwbouwwijken.
* A4
Achter de A4 ligt de polder Achthoven. Voor de spoorlijn was een brug over
de Does gepland. Voor fietsers en wandelaars is opnieuw een grote omweg verplicht,
via de brug over de A4 bij Hoogmade. Het leuke is wel dat we daar een
blik kunnen werpen op de noordelijke ingang van de tunnel door het Groene
Hart. De fabriek voor de betonnen tunnelelementen stond ook hier. De route:
via Persant Snoepweg naar het noorden, volg de borden 'Hoogmade' tot na de
afslag Hoogmade van de A4.
Enkele hoofdpunten uit de beschrijving van het tracé voor de HSM-lijn
(ministeriële beschikking van 3 december 1860). Een el = 69 cm.
(Het Utrechts Archief: 900 - 1345)
De richting:
Van Leiden naar het noorden over bestaand spoor, 787 el, tot over de Haarlemmer
trekvaart. Aldaar begint de nieuwe baan, afbuigend naar het oosten met een
boog van 1967 el. De boog loopt door tot de brug over de Zijl. Vandaar in
een rechte lijn in zuidoostelijke richting naar Koudekerk, 6782 el. Kruising
met de Rijn op ongeveer 300 el ten westen van de bestaande brug. Aan de zuidzijde
van de Rijn buigt de laan naar het oosten met een boog van 1382 el en loopt
in een rechte lijn verder naar Alphen, 2322 el. Vervolgens in een boog om
het zuidelijk deel van Alphen, 1633 el. Brug over de Gouwe nabij de korenmolen
Gouwesluis. Vandaar zuidoostwaarts in rechte lijn tot voorbij Bodegraven,
7514 el. Kruising met de straatweg naar Gouda op ongeveer 400 el van de Rijndijk.
Na de overweg buigt de lijn over 2653 el in oostelijke richting, kruising
Enkele Wiericke op ongeveer 1000 el ten zuiden van het fort Wierickerschans.
Verder in rechte lijn naar het oosten, 5690 el, tot de Rhijnspoorweg ten zuiden
van Woerden, via afbuiging naar het noorden over 1164 el 'tangent' aan de
Rhijnspoorweg ten zuiden van de Kromwijker-Linschoten. Verder evenwijdig aan
het bestaande spoor, over 1380 el, 'tenzij een schikking kan worden getroffen
over het medegebruik van het spoor aldaar'.
Bruggen:
Profielhoogte van 1,50 el boven de hoogste waterstand voor draaibruggen
over Zijl, Rijn en Gouwe.
Baanlichaam zou vrij laag zijn (laagste 0.15 el, bij Does 2.00 el)
Stations:
Leiden: bestaand;
Hazerswoude/Koudekerk: ten zuiden van de straatweg zuidelijk van de
Rijn;
Alphen/Aarlanderveen: iets ten oosten van Alphen, waar de straatweg
het dichtst bij het spoor komt;
Bodegraven/Zwammerdam: ten oosten van de Bodegravenschen-achterweg;
Woerden: ten westen van en onmiddellijk bij het station van de Rhijnspoor.
Kunstwerken:
Grotere bruggen komen er over Zijl, Meije, Does, Rijn, Rijnenburgschen-molenboezem,
Oostvaart, Goor, Gouwe, Reeuwijkschen-molenboezem, vaart naar Gouda, Kleine-Wiericke,
Dubbele-Wiericke en Kromwijker-Linschoten.
Hieruit valt op te maken dat de huidige lijn Leiden - Woerden vanaf het
oosten van Koudekerk is aangelegd op het door de HSM geplande tracé.
Een belangrijk verschil is wel dat het baanlichaam nu veel hoger is dan berekend
in 1860, een gevolg van de juridische strijd met de boeren die leidde tot
de aanleg van onderdoorgangen voor het vee.
* Haarlemmerweg
De lijn zou meteen zijn afgetakt na de brug over de Haarlemmer Trekvaart,
die in 1860 nog 'laag' lag. In de vorige eeuw is iets verder naar het noorden
wel een spoorlijn afgetakt: de aansluiting
naar de gasfabriek. Hiervan is onder meer nog een betonnen brug terug
te vinden. Deze lijn vormde tevens de verbinding met het station Leiden
Heerensingel van de Haarlemmermeerspoorlijn naar Hoofddorp.
* Willem de Zwijgerlaan - Gooimeerlaan
We komen via deze omweg in de Slaaghwijk. Langs onze lijn zouden daar in 1862
alleen een paar boerderijen te zien zijn geweest. Nu niet meer voor te stellen...
* Dronter Meerlaan
Probeer via het doolhof van Slaaghwijk de Dronter Meerlaan te bereiken. Als
deze naar links verder de Zijlwijk ingaat, rechts houden want de lijn zou
in een boog naar de brug bij het Zijleiland lopen.
* Koggewal
Via deze weg komen we uit op de betonnen brug naar de jachthaven Zijlzicht
op het Zijleiland. Hier was een dam gemaakt voor de spoorlijn. Deze is in
1887 weggehaald.
* Doespolderweg
Volg deze weg tot na de brug over de Does. Ga hier rechtsaf naar het fietspad
over de Ruige Kade. Na ongeveer 500 meter kruisen we onze lijn. De route was
gepland door de weilanden van de polder Achthoven, in een rechte lijn naar
Koudekerk. Een verrekijker kan hier goede diensten bewijzen, ook om
te zien waarom de natuur hier als 'waardevol' wordt aangemerkt.
* Hondsdijk
Het fietspad Ruige Kade volgen tot de Mauritssingel. Links aanhouden tot
de Achthovenerweg langs de Oude Rijn, verder naar het oosten via de Hondsdijk
of via het jaagpad. In Koudekerk, voor de gereformeerde kerk in de Dorpsstraat,
kruisen we de spoorlijn weer, die hier omhoog zou zijn gelopen naar een draaibrug
over de Oude Rijn. Voor zover bekend is de bouw van deze brug nooit daadwerkelijk
begonnen.
* Bruggestraat
Via de brug over de Oude Rijn, ongeveer 300 meter verder, naar de andere
oever. Ga via het jaagpad terug naar het westen. Kijk ook naar de fraaie oude
panden die hier nog staan. Bij een hek in het jaagpad en een losplaats voor
schepen hebben we een mooi zicht op Koudekerk en de plek waar de spoorbrug
zou hebben gelegen.
* Rijndijk
Steek de Rijndijk over naar de Vondellaan. Hier had de HSM haar station gepland.
De spoorlijn had daarna met een boog naar het tracé van de huidige
spoorlijn Leiden - Woerden moeten lopen. Als afsluiting van de tocht is een
kijkje bij de Rijnenburger molen
aan te bevelen, niet ver van het vroegere station Hazerswoude-Koudekerk.
Een restant van het eerste perron en de bovenleidingsmasten herinneren hieraan.
Ervaringen, correcties en andere opmerkingen zijn welkom!
