VLIEGVELD WAALHAVEN (32)
door Frans Gordijn
Bron: de
Waalhavenverzameling van Kees van Dongen
De
Snip, het laatste technische hoogstandje van de KLM technische dienst
op Waalhaven.
De Technische dienst van
de KLM op Waalhaven had de Uiver weer up-to-date gemaakt, voor de
kerstvlucht, die haar noodlottig zou worden. Het laatste hoogstandje, dat de TD op
Waalhaven uitvoerde, was de voorbereiding van de Snip voor de eerste
Trans-Atlantische vlucht over 3 continenten.
 |
 |
|
In de
proefstand.
Helemaal links draait een stermotor.
Vanuit de controlecabine in het midden kan men de gastoevoer regelen
en de instumenten aflezen.
Het geluidsscherm zien we op de achtergrond
Recht zien we monteurs een rempropellor aanbrengen.
vlnr werkmeester Hiemstra, en de heren v.d. Akker, van Wingerden en
Gijzemijter. |
De
proefdraaistand voor vliegtuigmotoren.
We zien duidelijk het schuine scherm, dat ervoor moet zorgen dat bij
het proefdraaien het oorverdovend geluid omhoog geleid wordt. |
De Snip was een Fokker
F-VIII met de registratie PH-AIS. Deze moest worden aangepast. In de kajuit
werden bijna alle stoelen verwijderd en de ramen werden vervangen door
linnen. Dit was nodig om het gewicht gunstig te beïnvloeden en om ruimte te
maken voor de brandstoftanks. Daarvoor in de plaats kwamen 8 extra benzinetanks;
die zorgden ervoor dat men 3500
liter extra brandstof kon meenemen. De gezamenlijke inhoud van alle
brandstoftanks bedroeg 5058 liter, goed voor zo'n 21 uur nonstop vliegen.
Nieuwe WASP motoren van 525 PK elk zorgden voor een kruissnelheid van 230
kilometer per uur. Door de extra brandstof kwam de actieradius op 4600
kilometer. Men bouwde ook een speciaal radio zend- en ontvangapparaat
in. De kajuit werd ook voorzien van luikjes, waardoor de navigator bij
gunstig weer met zijn sextant de positie kon bepalen via de zon en de
sterren.
 |
 |
| De
Snip draait proef op Waalhaven |
De cockpit van
de Snip |
Voor de vlucht had men zich 3 doelen gesteld:
-
Het verkennen van de
luchtweg naar Suriname en de Antillen, die toen onder één noemer aangeduid
werden met 'West-Indië'.
-
De KLM
wilde in die contreien een eigen lijnennet opbouwen, waarbij Curaçao als basis
zou dienen. De Snip zou dan als eerste eenheid moeten dienen van het
vliegend materieel.
-
In 1934 was het driehonderd jaar geleden dat
Curaçao onder het Nederlandse gezag kwam, zodat men een prachtige reden
had om
een bijzondere vlucht naar dat gebied te maken.
Het idee, een lijnennet in West-Indië op te bouwen,
bestond al langer: Plesman,destijds administrateur, was al in de twintiger
jaren bezig met die plannen maken. Toen al bleek dat de afstand Suriname -
Curaçao van + 1650 km te lang was om rendabel te worden. Via
ABC eilanden (Aruba, Bonaire en Curaçao kon men wel met de buurlanden zoals Venezuela, Colombia, Cuba en ook Florida een
rendabel luchtverkeersnet opbouwen. In 1933
haalde Plesman de heer Bouman, die toen stationschef was van Waalhaven naar het hoofdkantoor in
Den Haag. Hij gaf hem de opdracht te beginnen aan een eigen KLM-Lijnbedrijf in West-Indië,
die als basis Willemstad op Curaçao had.
Voor deze speciale vlucht
werden 4 bemanningsleden geselecteerd: gezagvoerder J.J. Hondong, navigator
en tweede bestuurder J. van Balkom, radiotelegrafist S.J. van de Molen en
boordwerktuigkundige L.D. Stolk.
Het radiocontact tijdens
de grote oversteek van de Zuidelijke Oceaan zou via de onderzeeër K-18 van
het Departement van Defensie gaan. De schepen 'Stuyvesant' en 'Van
Renselaer' van de K.N.S.M. (Koninklijke Nederlandse Stoomvaart Maatschappij)
bevonden zich tijdens de vlucht van de 'Snip' in de vliegroute, zodat zij
bij een eventuele noodlanding op zee snel hulp zouden kunnen
verlenen. Immers het grote probleem op deze reis vormde de oversteek over de
Atlantische Oceaan rechtstreeks naar Paramaribo. Niemand had dit traject
eerder afgelegd en er waren weinig gegevens bekend voor de navigator.
De KLM had veel publiciteit gegeven aan deze bijzondere mogelijkheid om
kerstpost mee te geven voor Suriname, Venezuela en Curaçao. De respons was
daarom overweldigend.
In de nacht van 14 op 15 december 1934, om
tien over 12 , vertrok het
vliegtuig van Schiphol, ondanks dat de weersvoorspellingen slecht waren
en vloog het door storm, regen en sneeuw. Na een korte tussenlanding in Marseille bereikte men Alicante in Zuid-Spanje. De
volgende morgen werd
doorgevlogen naar Casa Blanca, waarna men diezelfde avond doorvloog naar Porto Praia op de Kaapverdische Eilanden. Hier bereidde de
bemanning zich voor op de lange oversteek naar Suriname en controleerde men de
motoren en apparatuur nog eens intensief. Op 20 december om 18:45 uur zette Hondong met volle tanks
koers richting Brazilië. Hoewel het radiocontact vol storingen was, bereikte
men na ruim 15 uur vliegen de Braziliaanse kust
op maar vier kilometer naast de vooraf berekende plek! Na nog eens
zo'n 4 uur vliegen, bereikte men Suriname, waar men enthousiast door de bevolking
ontvangen.
Twee dagen later vloog de 'Snip' verder naar Curaçao, dat na een tussenlanding in Venezuela, na ruim 9
vlieguren bereikt werd. Curaçao ontving de 'Snip' en haar bemanning op
vliegveld Hato, waar duizenden stonden te wachten. De Gouverneur benoemde de
bemanning direct, uit naam van Koningin Wilhelmina, tot Officieren in de
Orde van Oranje Nassau. De volgende dag werd er een vlucht gemaakt naar
Aruba om daar de laatste kerstpost af te leveren. De post had op deze vlucht
ƒ. 27.398,00 opgebracht, terwijl de uiteindelijke kosten ƒ. 32.342,87
bedroegen.In totaal duurde de reis duurde 7 dagen, 19 uur en 20 minuten. In
de totale vliegtijd was 54 uur en 27 minuten werd een afstand van 10.488 km
afgelegd.
De Snip bleef in de West
en werd het eerste vliegtuig van het toen net opgerichte Westindisch Bedrijf
(WIB) van de KLM.
Daarvoor moest het
toestel weer omgebouwd worden. Er was een lijndienst tussen Curacao en Aruba
en er werden rondvluchten georganiseerd. In 1935 kwam er een tweede
vliegtuig naar de Antillen: ook een Fokker-XVIII met als registratie PJ-AIO
en als naam de 'Oehoe'. Omdat de Antillianen een uil als ongeluksvogel
beschouwen, werd hij later omgedoopt tot 'Oriol' . Deze fokker VIII kwam per
schip. Ook werd er een hangaar gebouwd op Hato en kwam er een echte
landingsbaan.
Met deze vlucht werd de basis gelegd voor
de naoorlogse KLM-diensten op West-Indië en Zuid-Amerika die in
februari 1946 een aanvang namen. Deze mijlpaal in de geschiedenis van de KLM
werd bereikt in een goed samenwerkingsverband van de Motorenafdeling en de
Centrale Werkplaats op Waalhaven en de Vliegtechnische Dienst op Schiphol.
De gehele Technische Dienst van de KLM werd begin 1935 naar Schiphol
overgeplaatst en alleen de Lijndienst bleef op Waalhaven voor de technische
verzorging van de gelande verkeersvliegtuigen.
 |
 |
 |
 |
| Bij
het vliegveld van Hato staat nog een herdenkingsmonument dat aan de
kerstvlucht van 1934 herinnerd. |