zoutelande, werendyke en boudewijnskerke

In het Prentenkabinet van het Antwerpse museum Plantin-Moretus bevindt zich het "Panorama van Walcheren", vervaardigd door Antoon van den Wijngaerde in 1550. Het is de eerste kartografische afbeelding met een realistische impressie van het toenmalige Walcheren. Deze "Zelandiae Descriptio" is niet voor de bezoeker toegankelijk, maar ik heb een prachtige reproductie uit 1984 weten te bemachtigen. Bij het ingescande deel hierboven (het panorama bestaat uit 23 aan elkaar gehechte bladen en is ruim 10 meter lang) staat de volgende toelichting (van de hand van M.P. de Bruin):

Dishoek-Zoutelande-Westkapelle. "Van Dishoecke tot Soutelande ist lanck 1300 rooyen"(= roeden). In het toponiem Dishoek is de samentrekking van Dijkshoek duidelijk te herkennen. Het is een vissersnederzetting, zoals blijkt uit de opgehangen netten en de uitoefening van het vissersbedrijf in een geul voor het strand. Op de voorgrond liggen de parochies Crommenhoeke, Biggenkercke en Werendicke. Alleen het kerkje van Biggekerke heeft de "troebelen" van de jaren zeventig in de zestiende eeuw overleefd. Duidelijk wordt op het panorama aangegeven dat de duinen een respectabele hoogte hebben bereikt.

Zoutelande wordt als een aanzienlijk dorp weergegeven waarboven trots de kerktoren troont. Het dorp is in deze tijd in groot gevaar want de duinen nemen schrikwekkend af. Maatregelen zijn dringend noodzakelijk. In de zomer van 1548 constateren deskundigen dat op de plaats waar de korenmolen heeft gestaan, de duinen dermate zijn afgenomen dat er dringend voorzieningen moeten worden getroffen. Het bouwen van een muur en het leggen van een dijk worden overwogen. Het maken van een inlaag zou neerkomen op het verlies van Zoutelande.

Uit de Gemeente Atlas van Nederland, J. Kuyper 1865-1870

In 1617 werd de heerlijkheid Zoutelande, voor die tijd in handen van particuliere ambachtsheren, gekocht door de stad Vlissingen die het in 1857 voor f 1250,- verkocht aan Mr. J. Stroobant Janse.

Tot 1966 was Zoutelande een zelfstandige gemeente. Daarna maakte Zoutelande met Biggekerke en Meliskerke tot 1997 deel uit van de gemeente Valkenisse, daarna van de gemeente Veere. Het voortbestaan van de gemeente Veere is ongewis. Op 31 december 2012 telde de gemeente Veere 21.913 inwoners. Dat zijn er dus heel wat minder dan het "ideale" aantal dat minister Plasterk voor ogen staat.
Zoutelande telde in 1899 669 inwoners, in 1930 waren dat er 825, in 1960 1,012, in 2005 1,550 en in 2012 1,500. Er overlijden meer inwoners dan er baby's geboren worden (geboorteoverschot -5) en er vertrekken meer inwoners dan zich vestigen (vertrekoverschot -7). Dat lijkt dramatisch maar als je de cijfers vergelijkt met de cijfers voor de gehele gemeente Veere (geboorteoverschot -12 en vertrekoverschot -41) valt het nog alleszins mee.
Bij de volkstelling in 1930 werd voor het laatst een onderscheid gemaakt tussen aantallen inwoners van Zoutelande (470), Boudewijnskerke (80), Sint Janskerke (54), Snabbeldorp (30), Werendijke (25) en verspreide huizen (166).

Johannes de Naaier en de Willibrordusput