Blokhuizen “een bijzonder verdedingswerk”

Op internet vond ik een artikel dat heette: Blokhuizen in Noord-Holland en Friesland. Het stond onder de verzamelnaam “Overige gebouwen, sterkten en objecten” 
Hieronder het deel wat gaat over Blokhuizen bij Zijdewind

Op internet is het hele verhaal nog te vinden onder: www.dwangburchten.nl/blokhuizen/blokhuizen.htm
De auteurs zijn Ben Dijkhuis en Bernd Ooijevaar (maart 2007, update 13-08-2020)

Inleiding

In het kader van de dwangburchten en andere kastelen van West-Friesland kunnen bijzondere verdedingswerken, de zgn. blokhuizen niet ontbreken.

Blokhuizen dateren uit de late middeleeuwen tot en met de 17de eeuw en waren algemeen bekend in West-Europa. Aanvankelijk van hout, maar later ook van bakstenen opgetrokken versterkte bouwobjecten, dienden zij als militair steunpunt. Voorzien van personeel, waren ze vaak een onderdeel van een vesting of een ander zeer beveiligd terrein met andere bouwwerken (barakken, een molen, kapel etc.). Veelal lagen ze geïsoleerd en dienden dan, gelegen aan een verbindingsweg, slechts als wachthuis of verdedigingspost.

De houten blokhuizen waren gebouwd met grote balken: aan twee zijden afgevlakte boomstammen en voorzien van schietgaten. Meestal was een blokhuis, als klein verdedigingswerk, dus een eenvoudig bouwwerk, maar kon in latere perioden zelfs het uiterlijk hebben van een kasteelachtige fortificatie.

Etymologie

De naam blokhuis komt voort uit het middelnederlandse woord 'bloc-huus' (balkenhuis), een uit balken getimmerd huis. 'Bloc-huus' verbasterde in de 14de eeuw, naar het Picardisch-Waalse woord 'blocus', doch behield daarbij dezelfde betekenis.
Uit 'blocus' is het Franse werkwoord 'bloquer' afgeleid, dat sedert de 16de eeuw bekend staat in de betekenis van 'met een fort voorzien'. Het Nederlandse werkwoord 'blokkeren' en het zelfstandig naamwoord 'blokkade' (sinds de 18de eeuw) zijn hiervan ontleend.

Vermeldingen van blokhuizen in West-Friesland

West-Friesland kent heden ten dage geen blokhuizen meer, maar uit historische bronnen blijkt, dat ze er wel degelijk hebben gestaan.

Hieronder volgt de beschrijving van die bij Zijdewind.

Blokhuizen is een buurtschap ten zuiden van het dorp Haringhuizen bij Schagen, in de oude ban van Niedorp. Iets ten noorden gelegen van, en behorend tot, de plaats Zijdewind.

In een exploit uit 1660 kan het volgende worden vernomen:

"..ende hebbe my verders gevonden int gehugt van 'Blockhuysen', ten huyse van den persoon Cornelis Adriansz van de Blocqhuysen, als Hooftingelant vant Geestmerambacht om gegyselt te worden in den Haege wegens betaling van 6490 guldens aen Drechterland en aen Noorder Coggen 13604 guldens..".

 

Locatie op oude kaarten: (Klik erop voor vergrotingen)

Blokhuizen ten zuiden van Haringhuizen. Uitsnede van de kaart van Joost Jansz. Beeldsnijder uit 1575. Noord is boven. De gebouwen staan met een cijfer 3 aangegeven.

Blokhuizen ten zuiden van Haringhuizen, ditmaal op een uitsnede van een kaart van Uitwaterende Sluizen (ongedateerd). Noord is links.

 

Een tekening van Andries Schoemaker (1660-1735): "Blokhuijsen; een buurt gelegen bij Haringhuijsen Anno 1660 ".
 

Uit deze afbeelding is, gezien de rieten daken op de 5-6 houten boerderij-gebouwtjes, geen verdedigbare functie op te maken. Mogelijk zijn deze huizen op de locaties van oorspronklijke blokhuizen opgetrokken.
Bron: Koninklijk Oudheidkundig Genootschap.

Uit twee archiefstukken uit het Noord-Hollands Archief, 'RK Doop Nieuwe Niedorp (1730-1776)' en 'Huwelijk Nieuwe Niedorp (1730-1778)', blijkt dat onderstaande gezin(nen) bij het Toornhuys (Toorenhuys) te Blokhuizen woonde. Eveneens wordt in dit verband de naam Leeuwhuys genoemd. Dit is wellicht een aanwijzing dat rond 1760-1770 nog minimaal één van de twee blokhuizen nog overeind stond. Hoewel het niet duidelijk is, dat beide namen, Toornhuys en Leeuwhuys, inderdaad betrekking hebben op hetzelfde pand. Bij het woord 'leeuw', denkt men snel aan het Hollandse gravenhuis.

In ieder geval verdienen deze gegevens meer onderbouwing, bijv. het bewijs dat het Toornhuys (alias Leeuwhuys?) daadwerkelijk in het buurtschap Blokhuizen stond.

,