Hormonen

Functie:

In samenhang met het zenuwstelsel zijn hormonen in belangrijke mate verantwoordelijk voor de evenwichtige coördinatie van de verrichtingen van de verschillende delen van hogere organismen.

De door de schildklier afgescheiden hormonen thyroxine en trijoodthyronine zijn noodzakelijk voor de gehele stofwisseling; thyrocalcitonine verlaagt het calciumgehalte van het bloed. De bijschildklieren scheiden parathyroidhormoon af, dat het calciumgehalte in het bloed verhoogt. De bijnieren produceren in het merg noradrenaline en adrenaline, die o.a. betrokken zijn bij de regeling van de bloeddruk. De bijnierschors produceert corticosteroïden van verschillende typen, die onontbeerlijk zijn voor o.a. de water- en zouthuishouding. De geslachtshormonen kunnen worden onderscheiden in: androgene (`mannelijke') hormonen, oestrogene hormonen (zie oestrogene hormonen) en progesteron. De productieplaatsen zijn: de testikels, de eierstokken en bij beide geslachten de schors van de bijnier, die alle drie typen produceert.

De productie van de schildklier-, de bijnierschors- en de geslachtshormonen staat onder invloed van klierstimulerende hormonen van de hypofysevoorkwab, nl. thyreotroop hormoon (schildklier aanzettend), adrenocorticotroop hormoon (bijnierschors prikkelend) en gonadotrope hormonen (de geslachtsklieren aanzettend). De productie van de klierstimulerende hormonen wordt op haar beurt via de hypothalamus, die de hypofyse beïnvloedt, geremd door de hormonen van bovengenoemde klieren zelf. De hypofysevoorkwab maakt voorts nog groeihormoon en prolactine, dat de borstklier aanzet tot begin van de melkproductie. De hormonen oxytocine, een hormoon dat o.a. de weeën versterkt, en het antidiuretisch hormoon, dat de wateruitscheiding remt, worden in de hypothalamus geproduceerd en door de hypofyse-achterkwab opgeslagen en afgegeven. De hypofyse scheidt verder het melanoforen stimulerend hormoon uit, dat de productie van pigment beïnvloedt.

Het hormoon insuline wordt geproduceerd door de alvleesklier. Het is een zeer belangrijke factor bij de regeling van de koolhydraatstofwisseling. In de alvleesklier wordt ook een hormoon gemaakt dat gedeeltelijk de werking van insuline tegengaat, het glucagon.
 

Werking:

Hormonen komen direct in de bloedbaan, van waaruit zij invloed uitoefenen op andere weefsels,organen of orgaansystemen. Sommige werken direct op de plaats waar ze geproduceerd worden. Een groot aantal hormonen word via de bloedbaan getransporteerd na binding aan een specifiek transporteiwit. Slechts een geringe hoeveelheid van deze hormonen bevind zich in een vrije of ongebonden vorm in het bloed.

Een groot aantal hormonen oefent invloed uit via een ‘second messenger’, een ‘boodschapper van het tweede echelon’. De hormonen zetten het in het celmembraan gelegen enzym adenylcyclase aan, dat zeer snel ATP omzet in cyclisch AMP. Dit cyclisch AMP induceert indirect de specifieke werking. Vaak bezitten de cellen die op een bepaald hormoon moeten reageren, de doelwitcellen, speciale moleculen, de receptormoleculen die het desbetreffende hormoon ‘herkennen’, dwz. binden (zie bijv. adrenaline).

De productie van een aantal hormonen wordt bevorderd door speciale klieraanzettende hormonen: de glandotrope hormonen van de hypofysevoorkwab, waarvan de afgifte op hun beurt beïnvloed wordt door releasing en inhibiting factors, ook hormonen genoemd, afkomstig van de hypothalamus.
 

Indeling:

Er kunnen drie groepen hormonen worden onderscheiden:

1. hormonen afgeleid van aminozuren, bijv. thyroxine, trijoodthyronine, adrenaline, noradrenaline;
    
2. peptide- en eiwithormonen, bijv. parathormoon, de gonadotrope hormonen, groeihormoon, insuline, glucagon;
    
3. steroïdhormonen, bijv. de corticosteroïden en de geslachtshormonen (androgene, oestrogene en progestatieve).
    

Hormoon preparaten:

In de geneeskunde werd oorspronkelijk gebruik gemaakt van gedroogde endocriene organen, die als poeder werden ingenomen.

Tegenwoordig kunnen hormonen in zuivere toestand worden bereid door extractie of door chemische synthese, steeds vaker via recombinant-DNA-technieken. In enkele gevallen werkt men met afscheidingsproducten uit de urine die de gewenste hormoonwerking nog bezitten. Uiteraard mogen hormoonpreparaten alleen onder medisch toezicht worden gebruikt.

Sommige hormonen behouden hun werking als ze door de mond worden ingenomen, andere moeten door injecties worden toegediend. Van deze laatste kan men soms, door kleine chemische wijzigingen, derivaten maken die ook door de mond kunnen worden ingenomen. In een aantal gevallen is het gelukt chemische analoga van hormonen te bereiden, die óf de gehele hormoonwerking hebben óf juist een of meer werkingen, die niet gewenst zijn, missen met behoud van die eigenschappen die wel gewenst zijn.

	hormoon ( Wikipedia )
	Medline: Endocrine system ( hormones ) topics
	Links to the individual hormones
	Gastrointestinal hormones: introduction and index
	Mechanism of Action and Physiologic Effects of Thyroid Hormones
	Stoornissen betreffende de werking en synthese van hormonen
	Hoofdmenu